Παρόλο που όλοι μας γνωρίζουμε την αξία της πρόληψης, συχνά ξεχνάμε ότι η πρόληψη σε θέματα ψυχικής υγείας βασίζεται σε έννοιες απλές, όπως αγάπη, άνευ όρων αποδοχή, ενθάρρυνση, επιβράβευση…
Η ψυχολόγος Τζίνα Χονδρού με τις παρακάτω πολύτιμες επισημάνσεις της, μάς υπενθυμίζει όλα ετούτα τα πολύ σημαντικά. Δημοσιευμένες παλαιότερα σε περιοδικό για γονείς, οι σκέψεις που διαβάζετε είναι μονίμως επίκαιρες και ιδιαίτερα ωφέλιμες.
Η παροχή λοιπόν της αγάπης, της άνευ όρων αποδοχής, της ενθάρρυνσης και της επιβράβευσης στα παιδιά μας, αυξάνει τις πιθανότητες που έχουν να δημιουργήσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις και να είναι ικανοποιημένα και αποτελεσματικά στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Για να έχουμε ευτυχισμένους και λειτουργικούς ενήλικες, χρειάζεται να παρέχουμε από νωρίς στη ζωή του ατόμου τη δυνατότητα ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.
Αυτοεκτίμηση σημαίνει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, να θεωρούμε ότι αξίζουμε, να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι. Η αυτοεκτίμηση είναι ένα συστατικό της αυτοαντίληψης, δηλαδή του πώς αντιλαμβανόμαστε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Αν μας ζητηθεί να περιγράψουμε τον εαυτό μας, θα αναφερθούμε σε αρκετά χαρακτηριστικά, όπως φυσική εμφάνιση, νοητικές και άλλες ικανότητες, κοινωνικές- οικογενειακές σχέσεις, χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Αυτή η περιγραφή είναι η αυτοαντίληψη.
Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στο πώς νιώθουμε σε σχέση με όλα όσα γνωρίζουμε/πιστεύουμε για τον εαυτό μας.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση βρίσκεται συχνά στη βάση της πυραμίδας των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε στις σχέσεις, στη συμπεριφορά, στα συναισθήματα. Στα παιδιά, που βρίσκονται σε μια συνεχή και γρήγορη διαδικασία μάθησης, ανάπτυξης δεξιοτήτων, διαμόρφωσης προσωπικότητας και δημιουργίας σχέσεων, η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι σημαντικό εμπόδιο.
Να σημειώσουμε εδώ ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι διαφορετική από τις φυσιολογικές ανασφάλειες και αμφιβολίες της εφηβείας, που μπορεί να υπάρχουν καθώς ο έφηβος αναζητά την ατομική του ταυτότητα.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά του παιδιού με χαμηλή αυτοεκτίμηση;
– Αναφέρεται συχνά στον εαυτό του με αρνητικούς χαρακτηρισμούς ή μειώνει/ υποβιβάζει τα θετικά του στοιχεία.
– Εστιάζει στην αρνητική διάθεση των άλλων, ακόμα κι αν αυτή δεν σχετίζεται με τη δική του συμπεριφορά.
– Δεν δέχεται την κριτική από τους άλλους, ακόμα και όταν είναι εποικοδομητική, επειδή του δημιουργεί δυσβάσταχτο άγχος.
– Ασκεί όμως σκληρή κριτική στους άλλους.
– Στο σχολείο, η επίδοση και η συμμετοχή του δεν ανταποκρίνονται στις δυνατότητές του.
– Έχει δυσκολία στη δημιουργία φιλίας ή παρέας και συχνά βιώνει απόρριψη από τους συνομήλικους.
– Παρόλα αυτά, συναισθηματικά επηρεάζεται πολύ από τα αρνητικά σχόλια των άλλων.
– Στενοχωριέται επίσης υπερβολικά από τις αποτυχίες του. Γι’ αυτό τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο άγχος και την κατάθλιψη.
– Μπορεί ακόμα και να υιοθετήσει αντικοινωνικές ή παραβατικές συμπεριφορές.
Αντίστοιχα, τι κερδίζει ένα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση;
– Γίνεται σταδιακά όλο και πιο αυτόνομο, στο δρόμο προς την ενηλικίωση.
– Παίρνει πρωτοβουλίες και δεν φοβάται να δοκιμάσει τις δυνατότητές του σε νέες δραστηριότητες.
– Έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και δεν αποθαρρύνεται εύκολα.
– Αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν, γίνεται υπεύθυνο.
– Αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την ψυχολογική πίεση που μπορεί να υποστεί (από συνομηλίκους, τις απαιτήσεις της σχολικής ζωής, τραυματικά γεγονότα κλπ).
– Διαχειρίζεται τα αρνητικά συναισθήματα (π.χ. άγχος, θλίψη, θυμός).
– Μαθαίνει όχι μόνο να παίρνει, αλά και να δίνει θετικά συναισθήματα και να παρέχει βοήθεια και υποστήριξη στους συνανθρώπους του.
Τι μπορούμε να κάνουμε για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης;
Ο γενικός κανόνας είναι να υπάρχει η δυνατότητα ανοικτής επικοινωνίας μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας, εμπιστοσύνης και υποστήριξης.
Βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και να τον αποδεχτεί σαν σύνολο.
Δεν φοβόμαστε ότι τα καλά λόγια και η επιβράβευση δεν κοστίζουν! Εάν το παιδί έχει πετύχει κάτι που επιθυμούσε, εάν κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια, είναι καλό να το επαινέσουμε τόσο για το αποτέλεσμα όσο και για την προσπάθεια.
Επιμένουμε στην εποικοδομητική κριτική, δεν ντροπιάζουμε ούτε γελοιοποιούμε το παιδί, δεν κατηγορούμε, δεν το συγκρίνουμε με άλλα παιδιά, αποφεύγουμε την ενίσχυση ανταγωνιστικών σχέσεων.
Δεν αναλαμβάνουμε εμείς ευθύνες που του αναλογούν. Κάνοντας το αυτό, το παιδί δεν έχει το κίνητρο να προσπαθήσει, παραμένει εξαρτημένο, δεν υφίσταται τις συνέπειες και δεν έχει τελικά την ευκαιρία να δοκιμάσει τις δυνάμεις του και να εκτιμήσει τον εαυτό του.
Εάν δυσκολεύεται σε κάτι που έχει αναλάβει, ενθαρρύνουμε, υποστηρίζουμε, διδάσκουμε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, με έμφαση στις πρακτικές και εναλλακτικές λύσεις.
Αποφεύγουμε τις ταμπέλες. Δεν είσαι άχρηστος, τεμπέλης, φυγόπονος, αλλά απλά δεν τα κατάφερες σε αυτή τη δραστηριότητα.
Ζητάμε τη γνώμη του για θέματα που το αφορούν και τη λαμβάνουμε υπόψη.
Καθώς όμως, ως γονείς και δάσκαλοι, χρειάζεται να πάρουμε κάποιες αποφάσεις για λογαριασμό του παιδιού, αυτές χρειάζεται να είναι με κριτήριο το δικό του όφελος και να είναι αιτιολογημένες, όχι απλά επειδή «έτσι λέω εγώ».
Εκπαιδεύουμε το παιδί στη θετική σκέψη και δεν δεχόμαστε αρνητικούς χαρακτηρισμούς του εαυτού του.
Επίσης, το ενθαρρύνουμε να βλέπει και τις θετικές όψεις της συμπεριφοράς ή της προσωπικότητας των άλλων, να λαμβάνει υπόψη τα κίνητρα και τα συναισθήματα.
Του εξηγούμε γιατί είναι σημαντικές οι καλές οικογενειακές σχέσεις και πώς μπορεί να ωφεληθεί από τις φιλικές του σχέσεις και τις εμπειρίες του.
Το διευκολύνουμε να αναπτύξει τα μοναδικά ταλέντα και ικανότητες που διαφέρει.
Το ενθαρρύνουμε να θέτει στόχους και να έχει φιλοδοξίες, αλλά εξηγούμε ότι στη ζωή δεν έρχονται πάντα τα πράγματα όπως τα περιμένουμε και υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην καταφέρουμε κάτι που θέλουμε πολύ. Εδώ να σημειώσουμε ότι είναι καλό και για εμάς να θυμόμαστε ότι εμπόδια υπάρχουν πολλά, αν δεν πιστεύουμε στον εαυτό μας, βάζουμε από μόνοι μας ένα ακόμα!….
Τέλος, μαθαίνουμε από τα λάθη μας, γελάμε με αυτά, αντιμετωπίζουμε τις γκάφες και τις αποτυχίες με χιούμορ, αποφεύγουμε την τελειοθηρία ή την τελειομανία, η ζωή είναι εδώ και τώρα και καλό είναι να την απολαύσουμε χωρίς να παίρνουμε τα πάντα πολύ σοβαρά!
Από αυτό το τελευταίο είναι κατανοητό ότι χρειάζεται πάνω από όλα να έχουμε εμείς οι ίδιοι αυτοεκτίμηση, ως γονείς, ως δάσκαλοι, ως πρότυπα για τα παιδιά.
Ας κλείσουμε, λοιπόν, με μερικές τεχνικές για ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τα παιδιά.
Ενδεικτικές Τεχνικές για Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης
Κάνω μία λίστα με τα θετικά μου χαρακτηριστικά. Αν επιμένω να καταγράψω και τα αρνητικά μου χαρακτηριστικά, βρίσκω τη θετική τους όψη.
Καταγράφω τα θετικά της κάθε ημέρας (π.χ. έκανα ηλιοθεραπεία, αγόρασα ένα δώρο στη φίλη μου, έφτιαξα ένα ωραίο κέικ, πέρασα καλά στο σχολείο/στη δουλειά) και το θετικό συναίσθημα που είχα.
Κάνω μία λίστα με τα επιτεύγματά μου, τις επιτυχίες μου, ό, τι κάνω καλά, ό, τι καταφέρνω, από τα πιο σημαντικά ως τα πιο ασήμαντα.
Γράφω το πώς θα ήθελα να νιώθω ή τι θα ήθελα να κάνω και το θυμίζω στον εαυτό μου π.χ. «είμαι άξιος», «φροντίζω τον εαυτό μου», «αρέσω στους φίλους μου».
Κάνω μία λίστα με τα στοιχεία που μου αρέσουν στον εαυτό μου: «Μου αρέσω γιατί…»
Καταγράφω τρόπους με τους οποίους θα νιώσω καλύτερα, που δεν κοστίζουν σε χρήμα ούτε έχουν σχέση με φαγητό, π.χ. να κάνω μια βόλτα στην εξοχή, να χαζεύω τις βιτρίνες, να χαϊδέψω τη γάτα μου.
Σκέφτομαι πράγματα που θα με κάνουν να γελάσω, τρόπους να βοηθάω τους άλλους, λόγους για να γιορτάζω, για τι μπορώ να είμαι περήφανος.
Τέλος, κάθομαι παρέα με έναν καλό φίλο και συμφωνούμε να επαινούμε ο ένας τον άλλον για 10 λεπτά!
Πηγή: https://symvstathmos.wordpress.com/2014/09/09/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC-%CE%BC%CE%B5-%CF%87%CE%B1%CE%BC%CE%B7%CE%BB%CE%AE-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BC%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%80%CF%8E%CF%82-%CE%BD%CE%B1-%CF%84/?fbclid=IwAR1_z5dikLX1z16sR-yMFDni34IJd1JxHesxmf3ZHVGB2BARGeImnwYiRt4
